И.Калашников. Сұм заман

Туған даласының ел-жұрты өзінің жас кезіндегі ел-жұртына ұқсамайтын сияқты және осы өзгерісті өзі тұңғыш рет көріп тұрғандай ма, қалай. Халқының көптігі, солардың қысылысқан, соғылысқан жүрісі һәм үнемі әбигерлі болмысы жағынан бұлар сартауыл және қытай шаһарларды еске түсіреді. Дүниенің тұс-тұсынан қуылып келген құлдар темір шыңдап, ағаш өңдеп, жез өрнектеп, кенеп тоқып, шұға басып, киім-кешек тігеді... Киіз үйлердің ара-арасында шаһарлардағы сияқты қызып жатқан айтулы базар. Осында жұрт күміс, алтын айырбастайды, сатады: қап-қап тары-сөгің де, бау жемістеріне толы тоқыма кәрзеңкелерің де, маржан мен мың құбылған асыл тастарың да, киіз үйдің түндіктері мен қылдан есілген арқандары да осында; ет қуырылған, нан пісіріліп, кеспе қайнап жатыр, шарапқұмарларға шарап құйылады; қос басында қоңырсыған иіс пен тымырсыған ауа қоспасы, әр алуан тілде айтылып жатқан сөздер монғол сөзін ығыстыра түсетіндей; сартауылдардың сәлдесі, қытай әйелдерінің басқа орайтын жаулығы, кидандардың жүннен басылған бөріктері көзге шалынып қалып жүр... Кей кезде ханға бөтен бөгде жерлерді жаулап алған мұның өзі емес, керісінше, даласына жаулап алушы басқыншылар келіп қалған сияқты боп көрінеді. Оның көкшіл көздері қарауытып, дабыр-дұбыр, күбір-күбір жүрген осынау тобырға жаратпай қарайды.