Сұрау есімдіктері – заттар мен құбылыстардың атын, санын, сапасын, мекенін, мезгілін, амалын т.б. білу мақсатында айтылатын сөздер.
Сұрау есімдіктеріне кім? не? қалай? қашан? қай? қандай? қайдан? нешеу? қайда? қайсы? сұрақтары жатады.
Тәуелдік жалғау
жақ |
жекеше |
Көпше | |
I |
-м, -ым, -ім |
-мыз, -міз, -ымыз, -іміз | |
II |
-ң, -ың, -ің |
| |
|
-ңыз, -ніз, -ыңыз
–іңіз |
| |
III |
-сы, -сі,
-ы, -і
|
|
Зат есімге үш жақтың әрқайсысына тән жіктік жалғаудың
жалғануы сөздің жіктелуі деп аталады. Орыс тілінде зат есімге жіктік жалғауы
жалғанбайды.
Қазақ тілінде жіктік жалғауының жекеше, көпше, анайы, сыпайы түрі бар.
Сұрау есімдіктері – заттар мен құбылыстардың атын, санын, сапасын, мекенін, мезгілін, амалын т.б. білу мақсатында айтылатын сөздер.
Сұрау есімдіктеріне кім? не? қалай?
қашан? қай? қандай? қайдан? нешеу? қайда? қайсы? сұрақтары жатады.
Күрделі етістік + Жіктік жалғауының сыпайы
түрі түрі
Көсемше – етістікке тән белгілерді
қамтитын және негізгі қимыл-әрекетке қатысты қосымша әрекетті көрсетіп тұратын етістіктің
ерекше бір түрі.
Етістік +-ып/-іп -а/-е/-й -ғалы/-гелі/-қалы/-келі
Көсемше – күрделі баяндауыштың құрамында негізгі етістік ретінде
жиі қолданылады.
Жіктік жалғауының сыпайы түрі
Сіз
дауыс бере аласыз.
Сіз
оны жүктей аласыз.
Жатыс септік (іс
қимылдың орнын білдіреді)
Сұрақтары: кімде? неде? қайда?
Жұрнақтары: -да/де/та/те
Мысалы: дәргерде, жаттығуда, ауруханада
Барыс септік (қимылдың
қай жаққа бағытталғанын білдіреді)
Сұрақтары: кімге? неге?
Қосымшалары: -ға/-ге, -қа/-ке
Барыс септігіндегі сөз қимылдың кімге, қай жаққа бағытталғанын
білдіреді.
Жедел өткен шақ сөйлеп тұрған сәттің алдында ғана орындалып, болып өткен іс-әрекетті
білдіреді.
Жедел өткен шақ етістік түбіріне -ды/-ді, -ты/-ті жұрнағының
жіктелуі арқылы жасалады. Мысалы: Ауылдан кеше келіпті. Кітапханада кешке дейін отырды. Досыма телефон соққан
едім.
Ауыспалы осы шақ
Ауыспалы осы шақ тұрақты, дағдылы және қайталанып отыратын іс-әрекетті білдіреді.
Етістіктің ауыспалы осы шағы етістікке көсемшенің -а/-е/-й
жұрнақтары жалғану арқылы жасалады. Мысалы: құс
ұшады, адам сөйлейді т.б.