2. Ырым-тыйымдар

Сөздікқор

1/12

Тренажер

1/12

Урок

1/10

Урок

2/10

Урок

3/10

Поздравляем!

Урок закончен

очков

Продолжить

1. Таны және оқы.

Сену
Тыйым

ЫрымТыйымЫрымшылСену

Ырым
Ырымшыл

2. Таны және оқы.

Жат әдет
Тәрбиелеу

Жат әдетТүсінікСақтандыруТәрбиелеу

Түсінік
Сақтандыру

3. Таны және оқы.

Дүние
Діни

СалдарДіниДүниеТәжірибе

Тәжірибе
Салдар

4. Таны және оқы.

Ырымшыл
Ырым
Сену
Тыйым

Ырымшыл
Тәрбиелеу
Ырым
Сену
Тыйым
Сақтандыру

5. Таны және оқы.

Проверить

6. Таны және оқы.

Сақтандыру
Тәрбиелеу
Жат әдет
Түсінік

Дүние
Сақтандыру
Тәрбиелеу
Жат әдет
Діни
Түсінік

7. Таны және оқы.

Проверить

8. Таны және оқы.

9. Таны және оқы.

Тәжірибе
Дүние
Салдар
Діни

Тыйым
Тәжірибе
Дүние
Ырым
Салдар
Діни

10. Таны және оқы.

Проверить

11. Таны және оқы.

12. Таны және оқы.

Проверить

13. Таны және оқы.

14. Таны және оқы.

Қазақ

халқында

көптеген

тыйымдар

бар.

Олар

адамды

жат

әдеттерден

тыю,

қауіп-қатерлерден

сақтандыру

секілді

түрлі

жағдайларда

қолданылады.

Мысалы:

«табалдырықты

баспа»,

«түнде

үй

сыпырма»,

«нанды

бір

қолмен

үзбе»,

«бос

бесікті

тербетпе»

т.б.

Осындай

тыйымдар

арқылы

халқымыз

жас

балаларға

этикалық,

экологиялық,

қоғамдық

тәртіп

туралы

түсінік

қалыптастырған.

Мысалы:

«көк

шөпті

жұлма»

деген

тыйым

сөзде

табиғатты

құрметтеуге

тәрбиелеген.

Ал

үйде

ысқырма»

арқылы

қарапайым

этиканы

үйреткен

және

оның

салдарын

түсіндірген.

тәрбиелеген.
салдарын
тыйымдар
сақтандыру
«табалдырықты
түсінік

15. Таны және оқы.

Қажеттілігі жоқ, – деп ойлаймын.
Жат әдеттерден қорғайды.
Кейбір тыйымдарды, бірақ бәрін емес.

16. Таны және оқы.

алынған.

Тыйымдар

тәжірибеден

өмірлік

Проверить

17. Таны және оқы.

Әркім

әртүрлі

ырымға

сенеді,

ал

кейбір

адамдар

ырымдарға

мүлде

сенбейді.

Ырымға

сенетін

адамдарды

ырымшыл

деп

жатады.

Ырым

–

болашақта

болатын

жақсы

немесе

жаман

нәрселер

туралы

түсінік.

Халықтың

ырымдар

белгілі

бір

тәжірибеге

сүйеніп,

пайда

болған.

Мысалы,

қазақ

халқында

«балаға

ат

қою»

ырымы

бар.

Ата-аналар

өз

балаларына

әйгілі

адамдардың

есімін

қойып,

сол

адам

секілді

атақты

болсын

деп

ырымдайды.

түсінік.
ырымы
тәжірибеге
ырымшыл
балаларына
сенеді,

18. Таны және оқы.

Көшпелі дәстүр
Көшпелі халық
Көшпелі өмір
Көшпелі ұлт

19. Таны және оқы.

Сәтсіздіктен сақтандыру
Діни тәрбие беру
Экологиялық тәрбие

20. Таны және оқы.

Болашақ жоспар жайлы
Тыйым туралы
Ырымға сену

21. Таны және оқы.

Олардың ырым туралы түсінгі ұқсас па?

Иә
Жоқ
Белгісіз

22. Таны және оқы.

Қонақ келсе, қасық сыйлайды
Қасық сатып алса, қонаққа барады
Қасық түссе, үйге қонақ келеді

23. Таны және оқы.

–

Балам,

сыпырғышты

не

істейсің?
–

Ана,

бөлмемді

тазалайын

деп

едім.
–

Кеш

болды

ғой,

кешке

үй

сыпырмайды?

Сондай

ырым

бар.
–

Неге?
–

Оның

себебі

көп.

Үйден

береке

кетеді,

–

дейді

халқымыз.

Ал,

негізі,

бұл

жай

тазалық

емес

пе!?
–

Қалай?
–

Қазір

сен

бөлмені

сыпырсаң,

шаң

көтеріледі,

ал

сол

бөлмеде

өзің

ұйықтайсың

ғой.
–

Ааа,

түсіндім.

Сонда

осындай

ырымдарды

кім

ойлап

тапқан?
–

Менің

түсінігімше,

өмірлік

тәжірибеден

пайда

болған.

24. Таны және оқы.

Айтылған ырым не туралы?

Байлық
Өмір
Тазалық

25. Таны және оқы.

–

Балам,

сыпырғышты

не

істейсің?
–

Ана,

бөлмемді

тазалайын

деп

едім.
–

Кеш

болды

ғой,

кешке

үй

сыпырмайды?

Сондай

ырым

бар.
–

Неге?
–

Оның

себебі

көп.

Үйден

береке

кетеді,

–

дейді

халқымыз.

Ал,

негізі,

бұл

жай

тазалық

емес

пе!?
–

Қалай?
–

Қазір

сен

бөлмені

сыпырсаң,

шаң

көтеріледі,

ал

сол

бөлмеде

өзің

ұйықтайсың

ғой.
–

Ааа,

түсіндім.

Сонда

осындай

ырымдарды

кім

ойлап

тапқан?
–

Менің

түсінігімше,

өмірлік

тәжірибеден

пайда

болған.

себебі
ырым
түсіндім.
тәжірибеден
сыпырғышты

26. Таны және оқы.

– Оның себебі көп. Үйден береке кетеді, – дейді халқымыз. Ал, негізі, бұл жай тазалық емес пе!?
– Балам, сыпырғышты не істейсің?
– Қазір сен бөлмені сыпырсаң, шаң көтеріледі, ал сол бөлмеде өзің ұйықтайсың ғой.
– Ана, бөлмемді тазалайын деп едім.
– Неге?
– Кеш болды ғой, кешке үй сыпырмайды? Сондай ырым бар.
– Қалай?

Тексеру

27. Таны және оқы.

Жалпы көшпелі халықтың қатты ырымшыл болатыны белгілі. Жаман ырым болмайды, себебі барлық ырым жақсы ниеттен туған. Сондай бірнеше ырым-тыйымдарды назарларыңызға ұснып отырмыз. 1. Қазақ халқында үйге кірген жыланды өлтірмей, басына сүт, айран, құйып шығару ырымы бар. Бұл жерде ақ тағам – таза пиғыл, ақ тілектің, жақсылыққа жорудың символы. Сонда, жыланның басына ақ құю оны перiштеге балауды бiлдiргенi болып шығады. Кейде тіпті үйге кірген жыланды өлтірмей, басына ақ құю жамандыққа жақсылықпен жауап берудің белгісі саналған. 2. Баланың кіндігін өткір пышақпен немесе балтамен кескен. Пышақтай немесе балтадай өткір, батыр болсын деген сенімде болған. Қайшымен кеспеген. Қайшымен кессе, жолы болмайды, сәтсіздік көп болады деп түсінген. 3. Халқымыз "бос бесікті тербетуге болмайды" деп тыйып отырған. Яғни "баласыз қалады" деп ырымдаған. Әбден ескірген бесікті шаңыраққа іліп қойған, қоқысқа тастамаған. Бұл – ұрпақты болайын деген ырымы. Кей отбасында бірнеше атадан бері келе жатқан бесіктер бар. Ырымдап, сақтап, ұрпақтарына қалдырып отырған.

Толығырақ

Келесі

28. Таны және оқы.