7. Қара шаңырақ

Сөздікқор

1/12

Урок

1/10

Урок

2/10

Урок

3/10

Поздравляем!

Урок закончен

очков
1. Таны және оқы.
  • Сәлем салу
  • Әулет
Сәлем салуӘулетКенже бала Таңба
  • Кенже бала
  • Таңба
2. Таны және оқы.
  • Ақ бата
  • Жиын-той
Ақ батаЖиын-тойАға буынОтау құру
  • Аға буын
  • Отау құру
3. Таны және оқы.
  • Үлкен үй
  • Қадір тұту
Қадір тұтуҮлкен үйДүние-мүлікБосаға
  • Босаға
  • Дүние-мүлік
4. Таны және оқы.
  • Кенже бала
  • Таңба
  • Сәлем салу
  • Әулет
  • Кенже бала
  • Таңба
  • Сәлем салу
  • Отау құру
  • Әулет
  • Ақ бата
5. Таны және оқы.
ң
Ң
а
А
а
А
б
Б
Т
Т
6. Таны және оқы.
  • Отау құру
  • Аға буын
  • Жиын-той
  • Ақ бата
  • Отау құру
  • Дүние-мүлік
  • Аға буын
  • Босаға
  • Жиын-той
  • Ақ бата
7. Таны және оқы.
т
Т
л
Л
е
Е
Ә
Ә
у
У
8. Таны және оқы.
9. Таны және оқы.
  • Қадір тұту
  • Үлкен үй
  • Босаға
  • Дүние-мүлік
  • Қадір тұту
  • Кенже бала
  • Үлкен үй
  • Босаға
  • Таңба
  • Дүние-мүлік
10. Таны және оқы.
11. Таны және оқы.
12. Таны және оқы.
13. Таны және оқы.
14. Таны және оқы.
  1. Қазақ
    қарашаңырақ
    деп
    атасы
    мен
    анасының
    шаңырағын
    ұстап
    қалған
    тұратын
    үйді
    айтады.
    Мысалы,
    бір
    әкенің
    үш
    ұлы
    болса,
    күндердің
    күнінде
    алдыңғы
    екі
    ұлды
    үйлендіріп,
    ал
    үшінші
    кенже
    ұл
    жоғарыда
    айтқанымыздай,
    әке-шешесінің
    қолында
    қалып,
    ата
    мен
    әкеден
    қалған
    бас
    шаңыраққа
    ие
    болады.
    Сол
    шаңырақтан
    енші
    алып,
    бөлек
    шыққан
    ұл-қыздары
    сәлем
    беріп,
    төркіндеп,
    амал
    айында
    көрісіп,
    ата-аналарының
    шаңырағына
    келетін
    болған.
    Ата-аналары
    қайтыс
    болғаннан
    кейін
    де
    ата-анамыздың
    шаңырағы
    деп
    киелі
    деп
    санаған.
  • құрып
  • кенже
  • бала
  • беріп,
  • қадір
  • отау
  • еншілерін
  • тұтып,
15. Таны және оқы.
  • Солтүстікте
  • Бағзы заманда
  • Оңтүстікте
16. Таны және оқы.
бар.
бар.
Маңғыстауда
Маңғыстауда
аумайтын
аумайтын
метрлік
метрлік
бейнесіндегі
бейнесіндегі
шаңырақтан
шаңырақтан
диаметрі
диаметрі
бүгінде
бүгінде
жерде
жерде
он
он
құрылыстар
құрылыстар
де
де
күні
күні
формасы
формасы
ұлутастан
ұлутастан
бірнеше
бірнеше
қаланған
қаланған
таңба
таңба
алып
алып
17. Таны және оқы.
  1. Бағзы
    жеткен
    қазақтың
    рулық
    шежіресі
    бойынша
    қарт
    Қазақтың
    үш
    ұлы
    бар
    екен.
    Ұлы
    Жүз
    Ағарыс
    және
    алғашқы
    алып,
    отау
    тігіп,
    бөлек
    шыққан
    үйсің
    деп,
    аты
    айтып
    тұрғандай
    «Үйсін»
    тайпасының
    маңына
    топтасқан.
    Ортаншысы
    Орта
    жүз
    Жанарыс,
    олар
    Арғын
    тайпасының,
    кенжесі
    Кіші
    Жүз
    Бегарыс,
    Алшындардың
    маңына
    топтасып,
    көтеріпті.
    Өздеріңіз
    көріп
    отырғандай,
    қазақтың
    ұлттық
    құрылымы,
    қазақтың
    жалғастығының
    үлкейтілген
    макеті.
  • заманнан
  • әулет
  • шаңырақ
  • енші
  • Тұңғышы
18. Таны және оқы.
  • Аға есепші
  • Аға оқытушы
  • Аға ұрпақ
  • Аға буын
19. Таны және оқы.
  • Жиын-той туралы
  • Киіз үй туралы
  • Үлкен үй туралы
20. Таны және оқы.
  • Өсиет айту
  • Тағзым ету
  • Отау құру
21. Таны және оқы.
Батаны қандай адамдар береді?
  • Қария адамдар береді.
  • Жастарға береді.
  • Барлығы бере алады.
22. Таны және оқы.
  • Үлкен үйге келді.
  • Қара шаңыраққа сәлем салды.
  • Ұлына өсет айтты.
23. Таны және оқы.
  1. Асқар,
    шаңырақ
    көтеріпсің,
    құттықтаймын?
    Той,
    құдалық
    деген
    барлық
    жиын-той
    өтіп
    кетті
    ме?
  2. Иә,
    барлығын
    өткіздік.
    Ата-анамның
    қалағанындай
    ұйымдастырдық.
  3. Енді
    қандай
    жоспарларың
    бар?
  4. Келесі
    айда
    ата-анам
    еншімізді
    береміз
    деп
    жатыр.
  5. Енші
    беру
    деген
    не?
    Бұрын
    естімегенмін.
  6. Ата-анасы
    баласы
    балалы
    болғаннан
    кейін
    «енді
    өз
    күндерін
    өздері
    көре
    алады»
    деген
    сенімге
    келіп,
    отау
    тігіп,
    бөлек
    шығарады.
    Сонда
    малынан
    мал,
    дүние-мүлік
    бөліп
    береді,
    ыдыс-аяқ
    сыйлайды.
    Оған
    келіннің
    төркінінен
    келген
    дүниесі
    қосылып,
    жас
    жұбайлар
    жеке
    шаңырақ
    болып
    шыға
    келеді.
    Мұны
    енші
    беру
    деп
    атайды.
  7. Қызық
    ақпарат
    екен.
    Енді
    біліп
    жүретін
    боламын.
  8. Бізде
    мұндай
    бағзы
    заманнан
    жеткен
    дәстүрлер
    көп.
    Тағы
    бір
    жолыққанда
    кеңінен
    әңгімелеп
    беремін.
    Қазір
    шаруаларым
    бар
    еді.
  9. -
    Әрине,
    жақсы
    сау
    бол!
24. Таны және оқы.
Сұхбат не туралы?
  • Қара шаңырақ туралы
  • Үйлену тойы туралы
  • Енші беру дәстүрі туралы
25. Таны және оқы.
  1. Асқар,
    шаңырақ
    көтеріпсің,
    құттықтаймын?
    Той,
    құдалық
    деген
    барлық
    өтіп
    кетті
    ме?
  2. Иә,
    барлығын
    өткіздік.
    Ата-анамның
    қалағанындай
    ұйымдастырдық.
  3. Енді
    қандай
    жоспарларың
    бар?
  4. Келесі
    айда
    ата-анам
    еншімізді
    береміз
    деп
    жатыр.
  5. деген
    не?
    Бұрын
    естімегенмін.
  6. Ата-анасы
    баласы
    балалы
    болғаннан
    кейін
    «енді
    өз
    күндерін
    өздері
    көре
    алады»
    деген
    сенімге
    келіп,
    отау
    тігіп,
    бөлек
    шығарады.
    Сонда
    малынан
    мал,
    бөліп
    береді,
    ыдыс-аяқ
    сыйлайды.
    Оған
    келіннің
    төркінінен
    келген
    дүниесі
    қосылып,
    жас
    жұбайлар
    жеке
    шаңырақ
    болып
    шыға
    келеді.
    Мұны
    енші
    беру
    деп
    атайды.
  7. Қызық
    ақпарат
    екен.
    Енді
    біліп
    жүретін
    боламын.
  8. Бізде
    мұндай
    жеткен
    дәстүрлер
    көп.
    Тағы
    бір
    жолыққанда
    кеңінен
    әңгімелеп
    беремін.
    Қазір
    шаруаларым
    бар
    еді.
  9. -
    Әрине,
    жақсы
    сау
    бол!
  • дүние-мүлік
  • заманнан
  • беру
  • бағзы
  • Енші
  • жиын-той
26. Таны және оқы.
  • – Келесі айда ата-анам еншімізді береміз деп жатыр.
  • – Ата-анасы баласы балалы болғаннан кейін «енді өз күндерін өздері көре алады» деген сенімге келіп, отау тігіп, бөлек шығарады. Сонда малынан – мал, дүние-мүлік бөліп береді, ыдыс-аяқ сыйлайды. Оған келіннің төркінінен келген дүниесі қосылып, жас жұбайлар жеке шаңырақ болып шыға келеді. Мұны енші беру деп атайды.
  • – Иә, барлығын өткіздік. Ата-анамның қалағанындай ұйымдастырдық.
  • – Енші беру деген не? Бұрын естімегенмін.
  • – Енді қандай жоспарларың бар?
  • – Қызық ақпарат екен. Енді біліп жүретін боламын.
  • – Асқар, шаңырақ көтеріпсің, құттықтаймын? Той, құдалық деген барлық жиын-той өтіп кетті ме?
27. Таны және оқы.
Бір атадан тараған ұрпақтар әулет деп аталады. “Әулет” сөзі парсы тілінен келген. Дәстүрлі қазақ қоғамында қандас-туыстық байланысты айқындауда жеті ата ұстанымы негізге алынған. Туыстық байланыс жеті атаға дейін созылып, одан әрі құдандалық байланысқа ұласады. Жеті атаға толған әрбір әулет рулы елге ұласу рәсімін жасап, толыққанды ру санатына қосылып отырады. Сондай-ақ, әулеттің өкілдері өзінің жеті атасын білу арқылы көрші рулармен байланысын айқындаған. Ғылыми әдебиеттерде әулет ұғымы елдегі ең жоғары билік лауазымы мұрагерлік жолмен берілген замандардағы билеушілер шежіресін тарату үшін қолданылады. Әулетке қатысты мұрагерлік жолмен таққа отыру салты ежелгі дәуірде, сақ, ғұн, үйсін, қаңлы мемлекеттік бірлестіктерінде қалыптасқан. Сондай-ақ, түрік, түргеш, қарлұқ, оғыз, қимақ қағанаттарында Қарахан мен қарақытайлар мемлекеттерінде, қыпшақ, т.б. ең жоғары лауазым жекелеген әулеттердің қолында болды. Демек бір атадан тарап, бірнеше буынға жеткен ұрпақтарды әулет деп атайды. Әулетке кір келтірмеу, сүйекке таңба түсірмеу қазақ ортасында берік ұстаным болып қалыптасқан. Текті әулетті басқа елге, жұртқа үлгі-өнеге ретінде тегі жақсы, текті әулет деп дәріптеп айтып отырады.
Толығырақ
28. Таны және оқы.
Бір атадан тараған ұрпақтар әулет деп аталады. “Әулет” сөзі парсы тілінен келген. Дәстүрлі қазақ қоғамында қандас-туыстық байланысты айқындауда жеті ата ұстанымы негізге алынған. Туыстық байланыс жеті атаға дейін созылып, одан әрі құдандалық байланысқа ұласады. Жеті атаға толған әрбір әулет рулы елге ұласу рәсімін жасап, толыққанды ру санатына қосылып отырады. Сондай-ақ, әулеттің өкілдері өзінің жеті атасын білу арқылы көрші рулармен байланысын айқындаған. Ғылыми әдебиеттерде әулет ұғымы елдегі ең жоғары билік лауазымы мұрагерлік жолмен берілген замандардағы билеушілер шежіресін тарату үшін қолданылады. Әулетке қатысты мұрагерлік жолмен таққа отыру салты ежелгі дәуірде, сақ, ғұн, үйсін, қаңлы мемлекеттік бірлестіктерінде қалыптасқан. Сондай-ақ, түрік, түргеш, қарлұқ, оғыз, қимақ қағанаттарында Қарахан мен қарақытайлар мемлекеттерінде, қыпшақ, т.б. ең жоғары лауазым жекелеген әулеттердің қолында болды. Демек бір атадан тарап, бірнеше буынға жеткен ұрпақтарды әулет деп атайды. Әулетке кір келтірмеу, сүйекке таңба түсірмеу қазақ ортасында берік ұстаным болып қалыптасқан. Текті әулетті басқа елге, жұртқа үлгі-өнеге ретінде тегі жақсы, текті әулет деп дәріптеп айтып отырады.
Толығырақ
Мәтінде қандай мәселе көтеріледі?
  • Әулеттің таңбасы туралы
  • Әулет ұғымы туралы
  • Бағзы заман туралы
29. Таны және оқы.
Бір атадан тараған ұрпақтар әулет деп аталады. “Әулет” сөзі парсы тілінен келген. Дәстүрлі қазақ қоғамында қандас-туыстық байланысты айқындауда жеті ата ұстанымы негізге алынған. Туыстық байланыс жеті атаға дейін созылып, одан әрі құдандалық байланысқа ұласады. Жеті атаға толған әрбір әулет рулы елге ұласу рәсімін жасап, толыққанды ру санатына қосылып отырады. Сондай-ақ, әулеттің өкілдері өзінің жеті атасын білу арқылы көрші рулармен байланысын айқындаған. Ғылыми әдебиеттерде әулет ұғымы елдегі ең жоғары билік лауазымы мұрагерлік жолмен берілген замандардағы билеушілер шежіресін тарату үшін қолданылады. Әулетке қатысты мұрагерлік жолмен таққа отыру салты ежелгі дәуірде, сақ, ғұн, үйсін, қаңлы мемлекеттік бірлестіктерінде қалыптасқан. Сондай-ақ, түрік, түргеш, қарлұқ, оғыз, қимақ қағанаттарында Қарахан мен қарақытайлар мемлекеттерінде, қыпшақ, т.б. ең жоғары лауазым жекелеген әулеттердің қолында болды. Демек бір атадан тарап, бірнеше буынға жеткен ұрпақтарды әулет деп атайды. Әулетке кір келтірмеу, сүйекке таңба түсірмеу қазақ ортасында берік ұстаным болып қалыптасқан. Текті әулетті басқа елге, жұртқа үлгі-өнеге ретінде тегі жақсы, текті әулет деп дәріптеп айтып отырады.
Толығырақ
  • Тағзым ету жайында ақпарат бар.
  • Отау құру туралы әңгіме өрбіді.
  • Әулет ұғымы ертеде пайда болған.
30. Таны және оқы.
  • Бот
  • Иә, отау құрған соң тұратын үй.
  • Иә, еншісін алған соң тұратын үй.
  • Иә, кенже бала ата-анасымен тұратын үй.
Сөздікқор
Әулет
Потомки, род
Босаға
Әулет
Отвесить поклон
Сәлем салу
Кенже бала
Младший ребенок
Сәлем салу
Таңба
Тамга
Қадір тұту
Отау құру
Жениться; становиться хозяином
Жиын-той
Жиын-той
Искреннее благословение
Ақ бата
Таңба
Старшее поколение
Аға буын
Жиын-той
Большое пиршество; многолюдный
Босаға
Ақ бата
Имущество
Дүние-мүлік
Қадір тұту
Косяк (дверной)
Босаға
Таңба
Уважать; проявлять почтение
Қадір тұту
Қадір тұту
Дом отца
Үлкен үй

Поздравляем!

Урок закончен

Грамматиика