7. Қара шаңырақ

Сөздікқор

1/12

Урок

1/10

Урок

2/10

Урок

3/10

Поздравляем!

Урок закончен

очков
1. Таны және оқы.
  • Сәлем салу
  • Таңба
Сәлем салуТаңбаКенже бала Әулет
  • Кенже бала
  • Әулет
2. Таны және оқы.
  • Аға буын
  • Жиын-той
Аға буынАқ батаЖиын-тойОтау құру
  • Ақ бата
  • Отау құру
3. Таны және оқы.
  • Дүние-мүлік
  • Үлкен үй
Қадір тұтуҮлкен үйБосағаДүние-мүлік
  • Босаға
  • Қадір тұту
4. Таны және оқы.
  • Әулет
  • Кенже бала
  • Сәлем салу
  • Таңба
  • Әулет
  • Кенже бала
  • Ақ бата
  • Сәлем салу
  • Таңба
  • Отау құру
5. Таны және оқы.
ң
Ң
а
А
а
А
б
Б
Т
Т
6. Таны және оқы.
  • Жиын-той
  • Аға буын
  • Ақ бата
  • Отау құру
  • Жиын-той
  • Босаға
  • Аға буын
  • Ақ бата
  • Отау құру
  • Дүние-мүлік
7. Таны және оқы.
у
У
т
Т
е
Е
л
Л
Ә
Ә
8. Таны және оқы.
9. Таны және оқы.
  • Үлкен үй
  • Дүние-мүлік
  • Босаға
  • Қадір тұту
  • Үлкен үй
  • Дүние-мүлік
  • Босаға
  • Кенже бала
  • Қадір тұту
  • Таңба
10. Таны және оқы.
11. Таны және оқы.
12. Таны және оқы.
13. Таны және оқы.
14. Таны және оқы.
  1. Қазақ
    қарашаңырақ
    деп
    атасы
    мен
    анасының
    шаңырағын
    ұстап
    қалған
    тұратын
    үйді
    айтады.
    Мысалы,
    бір
    әкенің
    үш
    ұлы
    болса,
    күндердің
    күнінде
    алдыңғы
    екі
    ұлды
    үйлендіріп,
    ал
    үшінші
    кенже
    ұл
    жоғарыда
    айтқанымыздай,
    әке-шешесінің
    қолында
    қалып,
    ата
    мен
    әкеден
    қалған
    бас
    шаңыраққа
    ие
    болады.
    Сол
    шаңырақтан
    енші
    алып,
    бөлек
    шыққан
    ұл-қыздары
    сәлем
    беріп,
    төркіндеп,
    амал
    айында
    көрісіп,
    ата-аналарының
    шаңырағына
    келетін
    болған.
    Ата-аналары
    қайтыс
    болғаннан
    кейін
    де
    ата-анамыздың
    шаңырағы
    деп
    киелі
    деп
    санаған.
  • отау
  • құрып
  • кенже
  • қадір
  • тұтып,
  • беріп,
  • еншілерін
  • бала
15. Таны және оқы.
  • Оңтүстікте
  • Бағзы заманда
  • Солтүстікте
16. Таны және оқы.
диаметрі
диаметрі
қаланған
қаланған
ұлутастан
ұлутастан
бейнесіндегі
бейнесіндегі
формасы
формасы
күні
күні
бірнеше
бірнеше
құрылыстар
құрылыстар
метрлік
метрлік
шаңырақтан
шаңырақтан
жерде
жерде
аумайтын
аумайтын
де
де
Маңғыстауда
Маңғыстауда
он
он
бар.
бар.
алып
алып
бүгінде
бүгінде
таңба
таңба
17. Таны және оқы.
  1. Бағзы
    жеткен
    қазақтың
    рулық
    шежіресі
    бойынша
    қарт
    Қазақтың
    үш
    ұлы
    бар
    екен.
    Ұлы
    Жүз
    Ағарыс
    және
    алғашқы
    алып,
    отау
    тігіп,
    бөлек
    шыққан
    үйсің
    деп,
    аты
    айтып
    тұрғандай
    «Үйсін»
    тайпасының
    маңына
    топтасқан.
    Ортаншысы
    Орта
    жүз
    Жанарыс,
    олар
    Арғын
    тайпасының,
    кенжесі
    Кіші
    Жүз
    Бегарыс,
    Алшындардың
    маңына
    топтасып,
    көтеріпті.
    Өздеріңіз
    көріп
    отырғандай,
    қазақтың
    ұлттық
    құрылымы,
    қазақтың
    жалғастығының
    үлкейтілген
    макеті.
  • Тұңғышы
  • енші
  • заманнан
  • әулет
  • шаңырақ
18. Таны және оқы.
  • Аға есепші
  • Аға оқытушы
  • Аға буын
  • Аға ұрпақ
19. Таны және оқы.
  • Жиын-той туралы
  • Үлкен үй туралы
  • Киіз үй туралы
20. Таны және оқы.
  • Отау құру
  • Өсиет айту
  • Тағзым ету
21. Таны және оқы.
Батаны қандай адамдар береді?
  • Жастарға береді.
  • Барлығы бере алады.
  • Қария адамдар береді.
22. Таны және оқы.
  • Үлкен үйге келді.
  • Қара шаңыраққа сәлем салды.
  • Ұлына өсет айтты.
23. Таны және оқы.
  1. Асқар,
    шаңырақ
    көтеріпсің,
    құттықтаймын?
    Той,
    құдалық
    деген
    барлық
    жиын-той
    өтіп
    кетті
    ме?
  2. Иә,
    барлығын
    өткіздік.
    Ата-анамның
    қалағанындай
    ұйымдастырдық.
  3. Енді
    қандай
    жоспарларың
    бар?
  4. Келесі
    айда
    ата-анам
    еншімізді
    береміз
    деп
    жатыр.
  5. Енші
    беру
    деген
    не?
    Бұрын
    естімегенмін.
  6. Ата-анасы
    баласы
    балалы
    болғаннан
    кейін
    «енді
    өз
    күндерін
    өздері
    көре
    алады»
    деген
    сенімге
    келіп,
    отау
    тігіп,
    бөлек
    шығарады.
    Сонда
    малынан
    мал,
    дүние-мүлік
    бөліп
    береді,
    ыдыс-аяқ
    сыйлайды.
    Оған
    келіннің
    төркінінен
    келген
    дүниесі
    қосылып,
    жас
    жұбайлар
    жеке
    шаңырақ
    болып
    шыға
    келеді.
    Мұны
    енші
    беру
    деп
    атайды.
  7. Қызық
    ақпарат
    екен.
    Енді
    біліп
    жүретін
    боламын.
  8. Бізде
    мұндай
    бағзы
    заманнан
    жеткен
    дәстүрлер
    көп.
    Тағы
    бір
    жолыққанда
    кеңінен
    әңгімелеп
    беремін.
    Қазір
    шаруаларым
    бар
    еді.
  9. -
    Әрине,
    жақсы
    сау
    бол!
24. Таны және оқы.
Сұхбат не туралы?
  • Енші беру дәстүрі туралы
  • Үйлену тойы туралы
  • Қара шаңырақ туралы
25. Таны және оқы.
  1. Асқар,
    шаңырақ
    көтеріпсің,
    құттықтаймын?
    Той,
    құдалық
    деген
    барлық
    өтіп
    кетті
    ме?
  2. Иә,
    барлығын
    өткіздік.
    Ата-анамның
    қалағанындай
    ұйымдастырдық.
  3. Енді
    қандай
    жоспарларың
    бар?
  4. Келесі
    айда
    ата-анам
    еншімізді
    береміз
    деп
    жатыр.
  5. деген
    не?
    Бұрын
    естімегенмін.
  6. Ата-анасы
    баласы
    балалы
    болғаннан
    кейін
    «енді
    өз
    күндерін
    өздері
    көре
    алады»
    деген
    сенімге
    келіп,
    отау
    тігіп,
    бөлек
    шығарады.
    Сонда
    малынан
    мал,
    бөліп
    береді,
    ыдыс-аяқ
    сыйлайды.
    Оған
    келіннің
    төркінінен
    келген
    дүниесі
    қосылып,
    жас
    жұбайлар
    жеке
    шаңырақ
    болып
    шыға
    келеді.
    Мұны
    енші
    беру
    деп
    атайды.
  7. Қызық
    ақпарат
    екен.
    Енді
    біліп
    жүретін
    боламын.
  8. Бізде
    мұндай
    жеткен
    дәстүрлер
    көп.
    Тағы
    бір
    жолыққанда
    кеңінен
    әңгімелеп
    беремін.
    Қазір
    шаруаларым
    бар
    еді.
  9. -
    Әрине,
    жақсы
    сау
    бол!
  • Енші
  • жиын-той
  • бағзы
  • заманнан
  • дүние-мүлік
  • беру
26. Таны және оқы.
  • – Қызық ақпарат екен. Енді біліп жүретін боламын.
  • – Енші беру деген не? Бұрын естімегенмін.
  • – Иә, барлығын өткіздік. Ата-анамның қалағанындай ұйымдастырдық.
  • – Келесі айда ата-анам еншімізді береміз деп жатыр.
  • – Асқар, шаңырақ көтеріпсің, құттықтаймын? Той, құдалық деген барлық жиын-той өтіп кетті ме?
  • – Енді қандай жоспарларың бар?
  • – Ата-анасы баласы балалы болғаннан кейін «енді өз күндерін өздері көре алады» деген сенімге келіп, отау тігіп, бөлек шығарады. Сонда малынан – мал, дүние-мүлік бөліп береді, ыдыс-аяқ сыйлайды. Оған келіннің төркінінен келген дүниесі қосылып, жас жұбайлар жеке шаңырақ болып шыға келеді. Мұны енші беру деп атайды.
27. Таны және оқы.
Бір атадан тараған ұрпақтар әулет деп аталады. “Әулет” сөзі парсы тілінен келген. Дәстүрлі қазақ қоғамында қандас-туыстық байланысты айқындауда жеті ата ұстанымы негізге алынған. Туыстық байланыс жеті атаға дейін созылып, одан әрі құдандалық байланысқа ұласады. Жеті атаға толған әрбір әулет рулы елге ұласу рәсімін жасап, толыққанды ру санатына қосылып отырады. Сондай-ақ, әулеттің өкілдері өзінің жеті атасын білу арқылы көрші рулармен байланысын айқындаған. Ғылыми әдебиеттерде әулет ұғымы елдегі ең жоғары билік лауазымы мұрагерлік жолмен берілген замандардағы билеушілер шежіресін тарату үшін қолданылады. Әулетке қатысты мұрагерлік жолмен таққа отыру салты ежелгі дәуірде, сақ, ғұн, үйсін, қаңлы мемлекеттік бірлестіктерінде қалыптасқан. Сондай-ақ, түрік, түргеш, қарлұқ, оғыз, қимақ қағанаттарында Қарахан мен қарақытайлар мемлекеттерінде, қыпшақ, т.б. ең жоғары лауазым жекелеген әулеттердің қолында болды. Демек бір атадан тарап, бірнеше буынға жеткен ұрпақтарды әулет деп атайды. Әулетке кір келтірмеу, сүйекке таңба түсірмеу қазақ ортасында берік ұстаным болып қалыптасқан. Текті әулетті басқа елге, жұртқа үлгі-өнеге ретінде тегі жақсы, текті әулет деп дәріптеп айтып отырады.
Толығырақ
28. Таны және оқы.
Бір атадан тараған ұрпақтар әулет деп аталады. “Әулет” сөзі парсы тілінен келген. Дәстүрлі қазақ қоғамында қандас-туыстық байланысты айқындауда жеті ата ұстанымы негізге алынған. Туыстық байланыс жеті атаға дейін созылып, одан әрі құдандалық байланысқа ұласады. Жеті атаға толған әрбір әулет рулы елге ұласу рәсімін жасап, толыққанды ру санатына қосылып отырады. Сондай-ақ, әулеттің өкілдері өзінің жеті атасын білу арқылы көрші рулармен байланысын айқындаған. Ғылыми әдебиеттерде әулет ұғымы елдегі ең жоғары билік лауазымы мұрагерлік жолмен берілген замандардағы билеушілер шежіресін тарату үшін қолданылады. Әулетке қатысты мұрагерлік жолмен таққа отыру салты ежелгі дәуірде, сақ, ғұн, үйсін, қаңлы мемлекеттік бірлестіктерінде қалыптасқан. Сондай-ақ, түрік, түргеш, қарлұқ, оғыз, қимақ қағанаттарында Қарахан мен қарақытайлар мемлекеттерінде, қыпшақ, т.б. ең жоғары лауазым жекелеген әулеттердің қолында болды. Демек бір атадан тарап, бірнеше буынға жеткен ұрпақтарды әулет деп атайды. Әулетке кір келтірмеу, сүйекке таңба түсірмеу қазақ ортасында берік ұстаным болып қалыптасқан. Текті әулетті басқа елге, жұртқа үлгі-өнеге ретінде тегі жақсы, текті әулет деп дәріптеп айтып отырады.
Толығырақ
Мәтінде қандай мәселе көтеріледі?
  • Әулет ұғымы туралы
  • Әулеттің таңбасы туралы
  • Бағзы заман туралы
29. Таны және оқы.
Бір атадан тараған ұрпақтар әулет деп аталады. “Әулет” сөзі парсы тілінен келген. Дәстүрлі қазақ қоғамында қандас-туыстық байланысты айқындауда жеті ата ұстанымы негізге алынған. Туыстық байланыс жеті атаға дейін созылып, одан әрі құдандалық байланысқа ұласады. Жеті атаға толған әрбір әулет рулы елге ұласу рәсімін жасап, толыққанды ру санатына қосылып отырады. Сондай-ақ, әулеттің өкілдері өзінің жеті атасын білу арқылы көрші рулармен байланысын айқындаған. Ғылыми әдебиеттерде әулет ұғымы елдегі ең жоғары билік лауазымы мұрагерлік жолмен берілген замандардағы билеушілер шежіресін тарату үшін қолданылады. Әулетке қатысты мұрагерлік жолмен таққа отыру салты ежелгі дәуірде, сақ, ғұн, үйсін, қаңлы мемлекеттік бірлестіктерінде қалыптасқан. Сондай-ақ, түрік, түргеш, қарлұқ, оғыз, қимақ қағанаттарында Қарахан мен қарақытайлар мемлекеттерінде, қыпшақ, т.б. ең жоғары лауазым жекелеген әулеттердің қолында болды. Демек бір атадан тарап, бірнеше буынға жеткен ұрпақтарды әулет деп атайды. Әулетке кір келтірмеу, сүйекке таңба түсірмеу қазақ ортасында берік ұстаным болып қалыптасқан. Текті әулетті басқа елге, жұртқа үлгі-өнеге ретінде тегі жақсы, текті әулет деп дәріптеп айтып отырады.
Толығырақ
  • Отау құру туралы әңгіме өрбіді.
  • Әулет ұғымы ертеде пайда болған.
  • Тағзым ету жайында ақпарат бар.
30. Таны және оқы.
  • Бот
  • Иә, кенже бала ата-анасымен тұратын үй.
  • Иә, еншісін алған соң тұратын үй.
  • Иә, отау құрған соң тұратын үй.
Сөздікқор
Әулет
Потомки, род
Аға буын
Дүние-мүлік
Отвесить поклон
Сәлем салу
Босаға
Младший ребенок
Кенже бала
Таңба
Тамга
Отау құру
Отау құру
Жениться; становиться хозяином
Үлкен үй
Ақ бата
Искреннее благословение
Әулет
Босаға
Старшее поколение
Аға буын
Үлкен үй
Большое пиршество; многолюдный
Жиын-той
Дүние-мүлік
Имущество
Әулет
Босаға
Косяк (дверной)
Кенже бала
Қадір тұту
Уважать; проявлять почтение
Кенже бала
Үлкен үй
Дом отца
Әулет

Поздравляем!

Урок закончен

Грамматиика