9. Халықтық өлшемдер

Сөздікқор

1/12

Урок

1/10

Урок

2/10

Урок

3/10

Поздравляем!

Урок закончен

очков
1. Таны және оқы.
  • Шымшым
  • Тұтам
ШымшымҚұлашТұтамАдым
  • Адым
  • Құлаш
2. Таны және оқы.
  • Түйір
  • Елең-алаң
Ит өлген жер Елең-алаңЖұдырықтайТүйір
  • Ит өлген жер
  • Жұдырықтай
3. Таны және оқы.
  • Үскірік
  • Мизамшуақ
ҮскірікШынашақтайМизамшуақШаңқай түс
  • Шаңқай түс
  • Шынашақтай
4. Таны және оқы.
  • Құлаш
  • Адым
  • Шымшым
  • Құлаш
  • Түйір
  • Адым
  • Шымшым
  • Елең-алаң
5. Таны және оқы.
м
М
т
Т
а
А
Т
Т
ұ
Ұ
6. Таны және оқы.
  • Ит өлген жер
  • Жұдырықтай
  • Елең-алаң
  • Түйір
  • Ит өлген жер
  • Жұдырықтай
  • Шынашақтай
  • Үскірік
  • Елең-алаң
  • Түйір
7. Таны және оқы.
к
К
і
І
с
С
к
К
і
І
Ү
Ү
р
Р
8. Таны және оқы.
9. Таны және оқы.
  • Мизамшуақ
  • Шаңқай түс
  • Шынашақтай
  • Үскірік
  • Тұтам
  • ҚЫЗМЕТ. Сән салонында
  • Мизамшуақ
  • Шаңқай түс
  • Шынашақтай
  • Үскірік
10. Таны және оқы.
11. Таны және оқы.
12. Таны және оқы.
13. Таны және оқы.
14. Таны және оқы.
  1. Үйге
    келген
    қонақты
    ешқайсысымыз
    қуанып
    қарсы
    алмадық.
    Бұны
    байқаған
    қонақ
    та
    ыңғайсызданды,
    бірақ
    өз
    үйі
    ит
    өлген
    қалғандықтан
    осында
    қонатынын
    айтты.
    Қолындағы
    ауыр
    сөмкесін
    ашуға
    кірісті.
    Сөмкесінен
    ауылдан
    әкелген
    үлкендігі
    алмасын
    шығарып,
    үстел
    үстіне
    қоя
    бастады.
  • зілдей
  • жұдырықтай-жұдырықтай
  • бейуақытта
  • жерде
15. Таны және оқы.
  • Шынашақтай затты көтеріп алыпты.
  • Батыр атамыздың шоқпары дағарадай.
  • Бір тұтам күн тез өтіп кетті.
16. Таны және оқы.
қағым
қағым
қас
қас
орындады.
орындады.
Студенттер
Студенттер
сәтте
сәтте
тапсырманы
тапсырманы
17. Таны және оқы.
  1. Бір
    күн
    тез
    өте
    шығады,
    сондықтан
    барлығын
    алдын
    ала
    жоспарлап
    аламын.
    Жұмыс
    уақытында
    офистен
    бір
    жерге
    шығуға
    рұқсат
    жоқ.
    Сондықтан
    ары-бері
    жүрмей,
    әркім
    өз
    жұмыс
    орнында
    отырады.
    Ат
    ұжым
    ішінде
    біреудің
    жоқтығы
    бірден
    белгілі
    болып
    қалады.
  • тұтам
  • бейуақытта
  • төбеліндей
  • адым
18. Таны және оқы.
  • Шаңқай ағаш
  • Шаңқай тал
  • Шаңқай түс
  • Шамқай түс
19. Таны және оқы.
  • Шаңқай түс
  • Елең-алаң
  • Мизамшуақ
20. Таны және оқы.
  • Ит өлген жер
  • Қас қағым сәт
  • Бейуақыт
21. Таны және оқы.
Қай тақырыпта сабақ өткен еді?
  • Халықтық өлшемдер туралы
  • Жазушылар туралы
  • Сөздердің шығу тарихы туралы
22. Таны және оқы.
  • Үскірік уақытында далада көп жүрді.
  • Ит өлген жерде деген тұрақты тіркесті үйрендім.
  • Бір қосуыс ұнды ыдысқа салды.
23. Таны және оқы.
  1. Амансыз
    ба,
    ата.
    Хал-жағдайыңыз
    қалай?
  2. Аман-есенмін,
    балам.
    Өзің
    бейуақытта
    неге
    жүрсің?
  3. Досымды
    сағындым,
    оны
    көріп
    кетейін
    деп
    келдім.
    Жұмыс
    пен
    үйдің
    арасында
    бүкіл
    уақытымыз
    өтіп
    жатыр.
    Бір
    тұтам
    күн
    зуылдап
    өтіп,
    ештеңеге
    үлгермейміз.
  4. Солай
    ма,
    бұрынғыдай
    шаңқай
    түске
    дейін
    ұйықтап,
    қыдырып
    жүруді
    қойып,
    жұмысқа
    бас
    бұрғандарың
    да
    дұрыс
    шығар.
  5. Иә,
    ата.
    Уақыттың
    қадірін
    енді
    біле
    бастадық?
  6. Талай
    данышпан
    уақыттың
    қымбаттығы
    туралы
    қанатты
    сөздерді
    бекер
    қалдырмаған.
  7. Суворовтың
    «Ақша
    қымбат,
    адам
    өмірі
    одан
    қымбат,
    ал
    уақыт
    бәрінен
    қымбат»
    деген
    сөзі
    есіме
    түсіп
    отыр.
  8. Қас
    қағым
    сәтте
    есейіп
    шыға
    келдіңдер.
    Сендердің
    қалай
    ер
    жетіп
    кеткендеріңді
    байқамай
    да
    қалғандаймыз.
  9. Өзіміз
    де
    байқамай
    қалдық,
    ата.
24. Таны және оқы.
Сұхбат не туралы?
  • Мезгіл туралы
  • Уақыт туралы
  • Өлшем туралы
25. Таны және оқы.
  1. Амансыз
    ба,
    ата.
    Хал-жағдайыңыз
    қалай?
  2. Аман-есенмін,
    балам.
    Өзің
    неге
    жүрсің?
  3. Досымды
    сағындым,
    оны
    көріп
    кетейін
    деп
    келдім.
    Жұмыс
    пен
    үйдің
    арасында
    бүкіл
    уақытымыз
    өтіп
    жатыр.
    Бір
    күн
    зуылдап
    өтіп,
    ештеңеге
    үлгермейміз.
  4. Солай
    ма,
    бұрынғыдай
    дейін
    ұйықтап,
    қыдырып
    жүруді
    қойып,
    жұмысқа
    бас
    бұрғандарың
    да
    дұрыс
    шығар.
  5. Иә,
    ата.
    Уақыттың
    қадірін
    енді
    біле
    бастадық?
  6. Талай
    уақыттың
    қымбаттығы
    туралы
    қанатты
    сөздерді
    бекер
    қалдырмаған.
  7. Суворовтың
    «Ақша
    қымбат,
    адам
    өмірі
    одан
    қымбат,
    ал
    уақыт
    бәрінен
    қымбат»
    деген
    сөзі
    есіме
    түсіп
    отыр.
  8. есейіп
    шыға
    келдіңдер.
    Сендердің
    қалай
    ер
    жетіп
    кеткендеріңді
    байқамай
    да
    қалғандаймыз.
  9. Өзіміз
    де
    байқамай
    қалдық,
    ата.
  • қағым
  • тұтам
  • Қас
  • бейуақытта
  • түске
  • шаңқай
  • данышпан
  • сәтте
26. Таны және оқы.
  • – Досымды сағындым, оны көріп кетейін деп келдім. Жұмыс пен үйдің арасында бүкіл уақытымыз өтіп жатыр. Бір тұтам күн зуылдап өтіп, ештеңеге үлгермейміз.
  • – Амансыз ба, ата. Хал-жағдайыңыз қалай?
  • – Аман-есенмін, балам. Өзің бейуақытта неге жүрсің?
  • – Солай ма, бұрынғыдай шаңқай түске дейін ұйықтап, қыдырып жүруді қойып, жұмысқа бас бұрғандарың да дұрыс шығар.
  • – Талай данышпан уақыттың қымбаттығы туралы қанатты сөздерді бекер қалдырмаған.
  • – Суворовтың «Ақша қымбат, адам өмірі одан қымбат, ал уақыт бәрінен қымбат» деген сөзі есіме түсіп отыр.
  • – Иә, ата. Уақыттың қадірін енді біле бастадық?
27. Таны және оқы.
Күн мезгілдерін халық күнделікті шаруашылықта кәсіппен үйлестіріп, қай уақыт екендігін айнытпай дәл ажырата білген. Мәселен, қозы ағытар кезде, қозы көгендеп жатқанда, мал өрістен қайта, мал қоралана дегендердің бәрі де күн шыққаннан күн батқанға дейінгі уақытты білдіреді. Көшпенділер уақыт пен қашықтықты (кеңістік) бір ғана өлшеммен білдіріп отырған. Мәселен, алты айшылық жер, апталық жер, бір күндік жер сияқты уақыт өлшемдері бір нүктеден екінші нүктеге дейінгі қашықтық қана емес, кететін уақыт мерзімін білдіреді. Сол секілді күндік жер, сәскелік жер, күні ертең, күні кеше, алты ай қыс сияқты тіркестер туралы да осыны айтуға болады. Жерді түзiлiсiне, топырағына, шөбіне қарап қоныс таңдап, жұлдыздың орналасуы мен үркердің түсуі, айдың тууына қарап бағыт алатын халықтық білім әлі күнге дейін толық зерттеліп біткен жоқ. Тағы бір айта кетерлігі, көшпелі түркі тайпалары (қазақ халқы) өзге бір өркениеттер секілді табиғат ананы өзгертуге немесе оған үстемдік етуді мақсат етпеді. Керісінше, табиғатты қасиет тұтып онымен гармониялық үйлесімде бола білді. Яғни қазақ үшін кез келген кеңістік кие, зымырап өтіп бара жатқан уақыттың әрбір сәті құнды саналды. Бұл көшпелі өмір сүрген қазақ халқының экологиялық санасының биіктігі мен уақыт пен кеңістік туралы пайымымының аса жоғары деңгейде болғанын көрсетсе керек.
Толығырақ
28. Таны және оқы.
Күн мезгілдерін халық күнделікті шаруашылықта кәсіппен үйлестіріп, қай уақыт екендігін айнытпай дәл ажырата білген. Мәселен, қозы ағытар кезде, қозы көгендеп жатқанда, мал өрістен қайта, мал қоралана дегендердің бәрі де күн шыққаннан күн батқанға дейінгі уақытты білдіреді. Көшпенділер уақыт пен қашықтықты (кеңістік) бір ғана өлшеммен білдіріп отырған. Мәселен, алты айшылық жер, апталық жер, бір күндік жер сияқты уақыт өлшемдері бір нүктеден екінші нүктеге дейінгі қашықтық қана емес, кететін уақыт мерзімін білдіреді. Сол секілді күндік жер, сәскелік жер, күні ертең, күні кеше, алты ай қыс сияқты тіркестер туралы да осыны айтуға болады. Жерді түзiлiсiне, топырағына, шөбіне қарап қоныс таңдап, жұлдыздың орналасуы мен үркердің түсуі, айдың тууына қарап бағыт алатын халықтық білім әлі күнге дейін толық зерттеліп біткен жоқ. Тағы бір айта кетерлігі, көшпелі түркі тайпалары (қазақ халқы) өзге бір өркениеттер секілді табиғат ананы өзгертуге немесе оған үстемдік етуді мақсат етпеді. Керісінше, табиғатты қасиет тұтып онымен гармониялық үйлесімде бола білді. Яғни қазақ үшін кез келген кеңістік кие, зымырап өтіп бара жатқан уақыттың әрбір сәті құнды саналды. Бұл көшпелі өмір сүрген қазақ халқының экологиялық санасының биіктігі мен уақыт пен кеңістік туралы пайымымының аса жоғары деңгейде болғанын көрсетсе керек.
Толығырақ
Мәтінде қандай мәселе көтеріледі?
  • Жыл мезгілдері туралы
  • Көшпенділердің әдет-ғұрпы туралы
  • Көне өлшем бірліктері туралы
29. Таны және оқы.
Күн мезгілдерін халық күнделікті шаруашылықта кәсіппен үйлестіріп, қай уақыт екендігін айнытпай дәл ажырата білген. Мәселен, қозы ағытар кезде, қозы көгендеп жатқанда, мал өрістен қайта, мал қоралана дегендердің бәрі де күн шыққаннан күн батқанға дейінгі уақытты білдіреді. Көшпенділер уақыт пен қашықтықты (кеңістік) бір ғана өлшеммен білдіріп отырған. Мәселен, алты айшылық жер, апталық жер, бір күндік жер сияқты уақыт өлшемдері бір нүктеден екінші нүктеге дейінгі қашықтық қана емес, кететін уақыт мерзімін білдіреді. Сол секілді күндік жер, сәскелік жер, күні ертең, күні кеше, алты ай қыс сияқты тіркестер туралы да осыны айтуға болады. Жерді түзiлiсiне, топырағына, шөбіне қарап қоныс таңдап, жұлдыздың орналасуы мен үркердің түсуі, айдың тууына қарап бағыт алатын халықтық білім әлі күнге дейін толық зерттеліп біткен жоқ. Тағы бір айта кетерлігі, көшпелі түркі тайпалары (қазақ халқы) өзге бір өркениеттер секілді табиғат ананы өзгертуге немесе оған үстемдік етуді мақсат етпеді. Керісінше, табиғатты қасиет тұтып онымен гармониялық үйлесімде бола білді. Яғни қазақ үшін кез келген кеңістік кие, зымырап өтіп бара жатқан уақыттың әрбір сәті құнды саналды. Бұл көшпелі өмір сүрген қазақ халқының экологиялық санасының биіктігі мен уақыт пен кеңістік туралы пайымымының аса жоғары деңгейде болғанын көрсетсе керек.
Толығырақ
  • Көшпенділер өркениеті табиғатпен үйлесімде болуды мақсат еткен.
  • Тайпалардың қарым-қатынасы елең-алаңда шешілді.
  • Экологиялық мәселелерді қасқағымда шешкен.
30. Таны және оқы.
  • Бот
  • Бейуақытта жағдай сұрамайды.
  • Ат төбеліндей ғана екен.
  • Ит өлген жер сияқты жиі қолданыстағыларын білемін.
Сөздікқор
Тұтам
Горсть
Түйір
Шынашақтай
Размах рук
Құлаш
Шымшым
Щепотка
Елең-алаң
Түйір
Шаг
Адым
Түйір
Крошка; крупинка; зернышко
Шаңқай түс
Ит өлген жер
Сумерки предрассветные
Елең-алаң
Шаңқай түс
Размером с кулак
Жұдырықтай
Ит өлген жер
Очень далекая местность; глухая местность 
Түйір
Шынашақтай
С мизинец; малюсенький; крохотный
Құлаш
Үскірік
Стужа; лютый холод
Шынашақтай
Мизамшуақ
Бабье лето
Құлаш
Шаңқай түс
Самый полдень
Үскірік

Поздравляем!

Урок закончен

Грамматиика